Menu Zamknij
rozwój = wiedza + edukacja

Baza wiedzy

Sektor nowoczesnych usług dla biznesu (Business Services Sector – BSS) należy do najdynamiczniej rozwijających się segmentów polskiej gospodarki. Według danych ABSL, które stanowią najlepsze źródło informacji o sytuacji i trendach w sektorze, w okresie I kw. 2016-I kw. 2018 zatrudnienie zwiększyło się o 65 tys. osób, a prognozy tej instytucji wskazują na dalszy wzrost zatrudnienia do 340 tys. w 2020 r[1].Sektor BSS jest relatywnie młodym segmentem polskiej gospodarki – jego rozwój został zdynamizowany po akcesji Polski do UE i wynikał z włączania krajowej gospodarki w globalne łańcuchy wartości, a także postępujących w skali globalnej megatrendów: fragmentaryzacji usług, outsourcingu i offshoringu. W warunkach rosnącego umiędzynarodowienia globalnej gospodarki i rosnącej presji konkurencyjnejfirmy coraz częściej decydują się na zlecanie na zewnątrz różnych procesów, co pozwala im na minimalizację kosztów własnych i skupianie się na zadaniach kluczowych dla ich działalności. Pomimo krótkiej historii w polskiej gospodarce, sektor ten już dziś uznawany jest przez ekspertów (Tholons, Hackett Group, Everest Group) za wysoko rozwinięty, a kraj – za dojrzałą lokalizację w skali świata dla projektów BSS z doskonałymi perspektywami wzrostu w kolejnych latach. Utrzymanie przewag lokalizacyjnych Polski i zmiana jej pozycji w globalnych łańcuchach wartości w kierunku rozwoju usług o najwyższej wartości dodanej wymaga przemyślanej polityki rozwoju, której kluczowym elementem powinien być rozwój kapitału ludzkiego. Na przestrzeni ostatnich lat procesy biznesowe obsługiwane przez centra usług w Polsce stawały się coraz bardziej zaawansowane, a przewaga kosztowa traciła na znaczeniu jako czynnik atrakcyjności inwestycyjnej na rzecz jakości kapitału ludzkiego. Tendencja ta znajduje odzwierciedlenie w relatywnie wysokich wynagrodzeniach specjalistów pracujących w centrach BSS[2].

Sektor BSS W I kw. 2018 r. w Polsce liczył łącznie 1236 centrów usług BPO, SSC, IT, R&D, w których zatrudnienie znalazło 279 tys. osób, przy czym w przedsiębiorstwach z zakresu działalności określonym we wniosku[3] zatrudnionych było ok. 190 tys. osób, z czego ponad 50% to kobiety[4]. Powyższe dane ABSL należy jednak traktować jako dolny próg szacunku ze względu na niedoszacowanie mniejszych podmiotów. Zgodnie z danymi GUS[5], w sekcjach wskazanych we wniosku w 2017 r. funkcjonowało 365 289 podmiotów zatrudniających około 400 tys. osób[6], co z kolei należy traktować jako górny pułap rzeczywistego zatrudnienia w sektorze BSS. Dane gromadzone przez ABSL potwierdzają, że – w przeciwieństwie do silnie rozdrobnionego sektora przedsiębiorstw w Polsce – w sektorze BSS dominują średnie i duże podmioty: centra usług wspólnych zatrudniają średnio 332 osoby, centra BPO –278 osób, a centra R&D – 200 osób.[7] Kolejną cechą sektora są dość wysokie wskaźniki fluktuacji kadr: w ponad 50% centrów usług wskaźnik rotacji dobrowolnej za rok 2017 r. wyniósł 11-20%.[8] Firmy sektora BSS zgłaszają duży popyt na wysokiej jakości kapitał ludzki, o czym świadczyć mogą wysokie wynagrodzenia dla specjalistów w centrach BSS w Polsce.[9] Usługi dla biznesu wyodrębniły się jako sektor spełniający funkcję kooperanta dla innych podmiotów – z jego usług korzysta ponad 90% polskich dużych i średnich przedsiębiorstw.[10]

Sektor BSS charakteryzuje się również silnym zróżnicowaniem w zakresie rodzaju realizowanych usług biznesowych i wysokim umiędzynarodowieniem, czego konsekwencją jest wielość zawodów i kompetencji poszukiwanych przez firmy, przy czym zawody i kompetencje nierzadko „wymykają się” obowiązującym w Polsce klasyfikacjom[11]. Na podstawie Klasyfikacji Zawodów i Specjalności[12] jako zawody powszechnie występujące w sektorze można wskazać m.in. specjalistów i pracowników do spraw rachunkowości i księgowości, doradców finansowych i inwestycyjnych, analityków finansowych, specjalistów do spraw administracji i zarządzania (w tym m.in. specjalistów ds. konsultingu, analityków biznesowych czy audytorów), specjalistów do spraw zarządzania zasobami ludzkimi, specjalistów do spraw sprzedaży, marketingu i public relations czy sprzedawców (konsultantów) w centrach sprzedaży telefonicznej/internetowej. Zróżnicowanie popytu na kompetencje i zawody zgłaszane przez firmy BSS stanowi zarazem jedną z przesłanek powołania Sektorowej Rady Kompetencji.

Usługi dla biznesu charakteryzują synergiczne powiązania z innymi sektorami i otoczeniem lokalnym. Dla przykładu, w jednym z szacunków ukazujących rolę sektora w rozwoju regionalnym wykazano, że utworzenie nowego miejsca pracy w sektorze BSS powoduje wygenerowanie nawet czterech dodatkowych miejsc pracy wśród kooperantów i poddostawców w otoczeniu lokalnym.[13] Rozwój tego sektora może także prowadzić do transferu wiedzy do innych sektorów, przyspieszając wzrost produktywności i wzrost wynagrodzeń. Na szczególną uwagę zasługują zwłaszcza synergie z sektorem IT polegające na możliwości transferu i przenikania się wiedzy oraz technologii w ramach procesów realizowanych przez podmioty obu sektorów[14]. Zakres kompetencji wymaganych w BSS i IT częściowo się pokrywa, zatem rozwój wyspecjalizowanego rynku pracy dla sektora BSS przyczynia się także do wzmocnienia potencjału rozwojowego sektora IT, należącego obecnie do wiodących sektorów pod względem dynamiki rozwojowej i wartości dodanej[15], jednak doświadczających silnych niedoborów kadr. Warto dodać, że – zgodnie z wynikami analiz Deloitte – firmy sektora BSS charakteryzuje, – zwłaszcza na tle firm produkcyjnych, relatywnie mniejsza skłonność do delokalizacji – ucieczki inwestorów z obranej lokalizacji do innych krajów[16].

Na obecnym stadium rozwoju sektora BSS głównymi lokalizacjami w Polsce są największe miasta (Kraków, Warszawa, Wrocław, Trójmiasto, Aglomeracja Katowicka oraz Łódź), jednak wyraźnie zauważalny jest proces rosnącego znaczenia mniejszych ośrodków regionalnych (Bydgoszcz, Lublin, Szczecin, Lublin, Olsztyn, Białystok, Opole, Kielce, a także mniejsze miasta)[17]. Ze względu na specyfikę sektora, głównymi czynnikami lokalizacji centrów BSS jest dostępność nowoczesnej powierzchni biurowej i siły roboczej o odpowiednich kwalifikacjach oraz infrastruktura telekomunikacyjna, przy relatywnie niewielkim znaczeniu położenia geograficznego[18]. Wskazana kombinacja czynników lokalizacyjnych sprawia, że mniejsze miasta (także te charakteryzujące się peryferyjnym położeniem) mogą w coraz większym stopniu konkurować z największymi ośrodkami o wysokim nasyceniu firmami sektora BSS. Stymulowanie trendu regioshore poprzez wzmacnianie jakości kapitału ludzkiego w mniejszych ośrodkach miejskich powinno pozytywnie wpływać na realizację założeń Pakietu dla Średnich Miast[19]. 

STAN WIEDZY O KOMPETENCJACH W BRANŻY I IDENTYFIKACJA KLUCZOWYCH POTRZEB BADAWCZYCH

Wprawdzie większość pracowników sektora BSS ma wykształcenie wyższe, jednak w ostatnich kilku  latach można zauważyć zwiększanie się udziału pracujących z wykształceniem średnim (zwł. ekonomicznym). Przyszli pracownicy sektora mogą być absolwentami kierunków ekonomicznych, humanistycznych, prawno-administracyjnych czy informatycznych. W roku akademickim 2016/2017 szkoły wyższe ukończyło blisko 390 tys. osób, spośród których niemal ¼ stanowią studenci w grupie kierunków biznes, administracja i prawo, a blisko 1/5 – studenci nauk przyrodniczych i matematycznych oraz technologii informacyjnych.[20] Potencjalnych pracowników do sektora szukać można wśród połowy absolwentów uczelni wyższych.

Choć liczba absolwentów mogących znaleźć zatrudnienie w sektorze BSS wydaje się duża, jednak luka między kompetencjami absolwentów a oczekiwaniami pracodawców jest duża[21]. Od kandydatów oczekuje się umiejętności praktycznych, które nabywają podczas okresów wdrożeniowych i szkoleń w miejscu pracy. O ile domeną kształcenia uniwersyteckiego są kompetencje uniwersalne, w miejscu pracy pracownicy nabyć mogą zwłaszcza kompetencje stanowiskowe, takie jak np. obsługa specjalistycznych programów komputerowych do planowania procesów oraz zasobów przedsiębiorstwa (programy klasy ERP). Pomimo postępującej automatyzacji i automatyzacji pracy w wielu zawodach w sektorze usług biznesowych nie będzie możliwe pełne zastąpienie człowieka. Nowoczesne technologie, składające się na przemysł 4.0, wykorzystywane m.in. do tworzenia inteligentnych łańcuchów wytwarzania łączących dostawców, producentów i odbiorców, wymagają społeczeństwa 4.0 wyposażonego w odpowiednie kompetencje potrzebne do zrozumienia i wdrażania tych technologii.

Obszernym źródłem danych oraz wniosków w zakresie obecnych i przyszłych kompetencji w sektorze BSS jest badanie oczekiwań pracodawców działalności BPO i ITO w Krakowie.[22] Badania te wykazały, że firmy oczekują od kandydatów zarówno kompetencji twardych, takich jak znajomość podstaw rachunkowości, jak i szeregu kompetencji miękkich, takich jak zdolność do wychodzenia z inicjatywą i innowacyjność w rozwiązywaniu problemów.[23] Kandydaci do pracy w sektorze usług biznesowych mają być gotowi do przygotowywania raportów pisemnych, płynnego posługiwania się mową i przekazywania swojego punktu widzenia z pewnością siebie.[24]

Ponieważ sektor nowoczesnych usług dla biznesu podlega ciągłym zmianom, istotne jest również pytanie o kompetencje, jakie będą potrzebne w przyszłości. Na znaczeniu zyskiwać będą kompetencje analityczne – umiejętność przetwarzania danych staje się co raz bardziej istotna wobec rosnącej roli big data, danych gromadzonych m.in. w procesach komunikacji z klientem. Coraz większą rolę odgrywać będzie znajomość podstaw ekonomii oraz kompetencje w zakresie języków obcych: angielskiego, francuskiego, niderlandzkiego oraz niemieckiego.[25] Umiejętności językowe i interkulturowe są niezbędne do reprezentowania przedsiębiorstwa na zewnątrz, jak i do pracy w zespołach wewnątrz firmy, zważywszy na wysoki odsetek cudzoziemców pracujących w centrach usług dla biznesu w Polsce.[26] W warunkach dynamicznych przemian strukturalnych w sektorze BSS rośnie znaczenie tworzenia poliwektorowych ścieżek kształcenia wzmacniających kompetencję przekwalifikowalności i mobilności, co stanowi kolejną przesłankę wzmacniania powiazań między sektorem biznesu i edukacji.

Choć zasób potencjalnych kadr dla sektora BSS jest duży, zidentyfikowane luki kompetencyjne są istotną przesłanką utworzenia Sektorowej Rady. Jednym z jej zadań powinno być wsparcie kadr nauczycielskich na uczelniach wyższych we wdrażaniu innowacyjnych metod nauczania na zajęciach, rozwijaniu kompetencji przetwarzania danych (w tym obsługi programów statystycznych) i kształtowaniu pożądanych postaw u studentów. Do wspomnianych kadr zaliczyć należy również praktyków biznesu, którzy posiadać powinni nie tylko wiedzę branżową i doświadczenie praktyczne, ale również kompetencje dydaktyczne. Wyzwaniem jest również wsparcie osób z niskimi kwalifikacjami bez doświadczenia zawodowego, które mogą zostać szybko przeszkolone przez firmę w sektorze BPO, gdzie proces wdrożenia do pracy wymaga wysokich nakładów na infrastrukturę. Uwagę należy również poświęcić osobom powyżej 50 roku życia, posiadającym często cechy wysoce pożądane przez pracodawców w usługach dla biznesu: lojalność, zaangażowanie i umiejętność pracy w zespole.

ANALIZA DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH NA POZIOMIE KRAJOWYM I UNIJNYM

Rozwój inteligentny, tj. oparty na innowacjach, badaniach naukowych i inwestycjach w edukację, jest jednym z priorytetów Strategii Europa 2020[27]. Strategii towarzyszy program New Skills Agenda for Europe[28], obejmujący dziesięć inicjatyw na rzecz wsparcia rozwoju kompetencji dla rynku pracy, w tym europejskie ramy kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie[29] oraz The Digital Skills and Jobs Coalition – inicjatywę na rzecz rozwoju kompetencji informatycznych wśród pracowników spoza sektora IT. Działania te są spójne z celami zrównoważonego rozwoju w obszarze społecznym, ekonomicznym i ekologicznym, promowanymi na forum globalnym.

W rekomendacje ponadnarodowe wpisują się działania i dokumenty strategiczne na szczeblu krajowym. Główną strategią rozwojową Polski jest Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju[30], zakładająca zwiększenie innowacyjności przedsiębiorstw z sektora MŚP w łańcuchach kooperacji i ekspansji zagranicznej oraz zwiększenie eksportu towarów zaawansowanych technologicznie, co jest wyrazem potrzeby ściślejszej współpracy rodzimych i zagranicznych przedsiębiorstw w celu dyfuzji wiedzy. Znaczenie sektora nowoczesnych usług dla biznesu odzwierciedlone jest również w inteligentnych specjalizacjach w niektórych polskich województwach[31]. Pozyskanie inwestorów z sektora BSS znajduje wyraz w zapisach lokalnych strategii rozwoju wielu miast, w obieraniu sektora BSS jako lokalnej specjalizacji czy w faktycznie realizowanych działaniach władz samorządowych[32].

OTOCZENIE PRAWNE SEKTORA

Do kluczowych regulacji powszechnych wpływających na sektor usług dla biznesu jest RODO, czyli Rozporządzenie Ogólne o Ochronie Danych Osobowych[33]. Zaostrzenie regulacji może skłaniać firmy do lokowania procesów, w których przetwarzane są wrażliwe dane klientów, w lokalizacjach zapewniających rygorystyczną ochronę danych.

Możliwości wykorzystania inwestycji firm sektora BSS w celu wspierania rozwoju gospodarczego mniejszych ośrodków znalazły wyraz w regulacjach Ustawy o wspieraniu nowych inwestycji[34], na podstawie których wybrane przedsiębiorstwa z sektora nowoczesnych usług (BSS) mogą korzystać ze zwolnień podatkowych, analogicznie jak wcześniej w ramach SSE.

Mając na uwadze zróżnicowanie profesji wewnątrz sektora, można wskazać również na inne przykładowe regulacje o wymiarze krajowym i ponadnarodowym: krajową ustawę o prawach konsumenta i dyrektywy Komisji Europejskiej zebrane w broszurze Dziesięć podstawowych zasad, a także Międzynarodowe Standardy Rachunkowości, krajową ustawę o rachunkowości z 1994 r. oraz późniejszą ustawę ją modyfikującą.

[1] ABSL, Sektor nowoczesnych usług biznesowych w Polsce 2018, s. 7, 9, raport dostępny on-line.

[2] Ibidem, s. 78-82.

[3] W ramach sektora BSS najczęściej wyróżnia się cztery grupy podmiotów: outsourcing usług biznesowych (BPO), centra usług wspólnych (SSC), sektor usług IT oraz centra badawczo-rozwojowe (R&D). Projekt Sektorowej Rady będzie dotyczył – zgodnie z dołączonym wykazem sekcji PKD – części tego sektora obejmującego działalność rachunkowo-księgową, centra zaawansowanych usług z zakresu analiz i ekspertyz(knowledge process outsourcing – KPO) oraz obsługę klienta. W dalszej części wniosku termin „sektor BSS” będzie zatem oznaczał działalność określoną w ramach niniejszego wniosku, a prezentowane dane będą – o ile nie wskazano inaczej – dotyczyły już „tradycyjnie” rozumianego sektora BSS bez usług IT.

[4] ABSL, Sektor…, op. cit., s. 44.

[5] GUS, Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2018.

[6] Szacunkowa wartość wynika z braku publicznie dostępnych danych według bardziej szczegółowych przekrojów PKD oraz wyłączenia mikroprzedsiębiorstw. Z drugiej strony, część podmiotów ze wskazanych sekcji świadczą usługi nie odpowiadające specyfice sektora BSS.

[7] ABSL, Sektor…, op. cit. s. 12.

[8] Ibidem, s. 47.

[9] B. Sobotka (2010), Lublin jako nowa lokalizacja dla BPO w Polsce, w: „Gospodarka Materiałowa i Logistyka”, nr 5, s. 15-22.

[10] https://prnews.pl/dojrzalosc-outsourcingowa-polskich-przedsiebiorstw-37016.

[11] Problemy takie były sygnalizowane np. przez Publiczne Służby Zatrudnienia podczas realizacji „Barometru Zawodów”.

[12] Strona internetowa MRPiPS.

[13] Micek G., Działek J., Górecki J. (2010), Centra usług w Krakowie, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

[14] Deloitte, Uwarunkowania rozwoju gospodarczego województwa lubelskiego na przykładzie Gminy Lublin, 2012, raport dostępny on-line.

[15] Potwierdzeniem tego jest obecność technologii ICT na liście Krajowych Inteligentnych Specjalizacji.

[16] Deloitte, Uwarunkowania…, op. cit., s. 68.

[17] ABSL, Sektor nowoczesnych…, s. 14.

[18] P. Maleszyk, M. Sagan, Wpływ rynku powierzchni biurowych na atrakcyjność inwestycyjną Lublina dla sektora usług biznesowych, „Zeszyty Naukowe WSEI seria: Ekonomia” 2016, Nr 1, s. 72-76.

[19] Por. strona internetowa Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju.

[20] GUS, Szkolnictwo wyższe w roku akademickim 2017/2018, s. 2, strona internetowa GUS.

[21] M. Kossowska, J. Górniak i in. (2012), Bilans kompetencji branż BPO i ITO w Krakowie. Raport końcowy z przeprowadzonych badań, Kraków 2012.

[22] Ibidem.

[23] Ibidem, s. 28-34.

[24] Ibidem.

[25] Ibidem, s. 34-35.

[26] ABSL, Sektor nowoczesnych usług…, s. 42.

[27] Strategia Europa 2020, Strona Komisji Europejskiej.

[28] New Skills Agenda For Europe, (link).

[29] European Qualifications Framework, zalecenie Rady z dnia 22 maja 2017 r. w sprawie europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie i uchylające zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie ustanowienia europejskich ram kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie, (link).

[30] Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.), Warszawa 2017.

[31] Regionalna Strategia Innowacji dla Mazowsza do 2020 roku (link), European Projects Group, Lista inteligentnych specjalizacji dla województwa lubuskiego (link)

[32] B. Sobotka, Lublin jako nowa lokalizacja dla sektora Business Process Outsourcing w Polsce, „Gospodarka Materiałowa i Logistyka” 2010, Nr 5, B. Sobotka, E. Multan, Potencjalne lokalizacje dla sektora nowoczesnych usług dla biznesu na przykładzie Siedlec, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach” 2018, Nr 116, P. Maleszyk, M. Sagan, Wpływ rynku…, op. cit.

[33] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych.

[34] Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o wspieraniu nowych inwestycji (Dz.U. 2018 poz. 1162).

DODATKOWE ŹRÓDŁA INFORMACJI O SEKTORZE:

Skip to content